طلاق و مهریه سنگین
•
لطفاً نظر اسلام را در مورد خانواده‌ای که خانم خانه منزل راترک می‌کند و
شوهر به علت مهریه سنگین نمی‌تواند وی را طلاق دهد، بیان کنید؟
اصل در زندگی زناشوئی، از نظر قرآن، معاشرت به شایستگی و رفتار انسانی در محیط جامعه کوچک خانواده است; قرآن می‌فرماید: "و عاشروهن‌ّ بالمعروف; (نسأ، 19) با آنان به طور شایسته رفتار کنید." و همین رفتار شایسته است که آرامش و مودّت و رحمت مورد نظر قرآن را، در خانواده به ارمغان می‌آورد.(ر.ک: (روم، 21).) به طور اجمال، علت ناسازگاری‌ها را باید در "عدم رعایت حقوق" و تکالیف دو همسر نسبت به یکدیگر دانست و راه حل آن را در "شناخت" و "رعایت" حقوق زناشویی است.
با دقت در آیه ی شریفه "هُن‌َّ لِبَاس‌ٌ لَّکُم‌ْ وَأَنتُم‌ْ لِبَاس‌ٌ لَّهُن‌َّ;(بقره،187) زنان لباس شما هستند و شما لباس آن‌ها." به بعضی از حقوق و تکالیف زناشوئی اشاره‌ای شده است، از جمله اینکه:
1. همان طور که لباس آبروی انسان را حفظ می‌کند، دو همسر که به منزله لباس هستند، باید آبروی یکدیگر را حفظ کنند.
2. همان گونه که لباس، متناسب با فصل و زمان‌ها تغییر پیدا می‌کند، هر یک از دو همسر باید اخلاق و رفتار خود را نسبت به نیاز روحی یکدیگر تنظیم کنند. در صورت عصبانی بودن یکی، دیگری راه مدارا و ملاطفت را پیش گیرد.3. همان طور که رابطه ی انسان با لباس خودش تنگاتنگ است و بیگانه‌ای به آن راهی ندارد، رابطه ی زن و شوهر باید به نحوی باشد که بیگانه‌ای بر آن اطلاع نداشته و راه مداخله بر روی او بسته باشد. 4. همان گونه که لباس برای انسان، نوعی زینت محسوب می‌شود، زن و شوهر نیز باید زینت یکدیگر باشند.(رجوع کنید به: تفسیر نور، حجه ی الاسلام قرائتی، ج 1، ص 382، انتشارات در راه حق / تفسیر نمونه، آیت‌الله مکارم شیرازی و دیگران، ج 1، ص 650.) البته در روایات اهل‌بیت: به حقوق و تکالیف هر یک از دو زوج به تفصیل پرداخته شده که بعضی از آن‌ها در رساله‌های عملیه بیان شده است.
امّا قرآن راه حل ناسازگاری زن و شوهر را چنین بیان می‌فرماید: "وَإِن‌ْ خِفْتُم‌ْ شِقَاق‌َ بَیْنِهِمَا فَابْعَثُوا حَکَمًا مِّن‌ْ أَهْلِه‌ِ وَحَکَمًا مِّن‌ْ أَهْلِهَآ إِن یُرِیدَآ إِصْلَـَحًا یُوَفِّق‌ِ اللَّه‌ُ بَیْنَهُمَآ;(نسأ،35) و اگر از جدایی و شکاف میان آن دو (همسر) بیم داشته باشید، یک داور از خانواده شوهر و یک داور از خانواده زن انتخاب کنید (تا به کار آنان رسیدگی کنند) اگر این دو داور تصمیم به اصلاح داشته باشند، خداوند به توافق آن‌ها کمک می‌کند (و به وسیله آنان، میان دو همسر الفت می‌دهد") پس خداوند می‌فرماید: اگر "نشانه"های جدایی در میان دو همسر پیدا شد، برای بررسی علل و جهات ناسازگاری و فراهم کردن صلح و سازش، "محکمه صلح خانوادگی" تشکیل شود با دو داور و حَکَم، یکی از جانب فامیل مرد و دیگری از خویشان زن، که این دو داور با حسن نیّت و دلسوزی به حل اختلاف بپردازند; بیشتر فقهأ، نظر این دو حکم را تنها در مورد سازش و رفع اختلاف میان دو همسر، لازم الاجرأ دانسته و حتی معتقدند که اگر آن‌ها شرایطی برای زن و یا شوهر بگذارند، لازم الاتباع است، امّا در مورد جدایی، حکم آن‌ها به تنهائی نافذ نیست.(رجوع کنید به: تفسیر نمونه، همان، ج 3، ص 377.)
به هر ترتیب خداوند متعال نخواسته است زن بلاتکلیف مانده یا حقوق او ضایع شود اما تکلیف شرعی شما در مورد خروج از منزل چنین است که فقهای عظام فرموده‌اند: بر اساس منابع فقهی، لازم است زنی که عقد دائم درآمده، برای خروج از منزل، رضایت شوهر خود را جلب کند و فقط برای اموری که واجب است می‌تواند بی اجازه ی شوهر منزل را ترک کند.(تحریرالوسیله، امام خمینی، ج 2، ص 305، نشر دارالکتب العلمیّه.)
ما برای پیش‌گیری یا حل‌ّ اختلافات که ناشی از درگیری‌های لفظی است، دو راه پیشنهاد می‌کنیم: 1. حفظ زبان: "یَـََّأَیُّهَا الَّذِین‌َ ءَامَنُواْ اتَّقُواْ اللَّه‌َ وَ قُولُواْ قَوْلاً سَدِیدًا # یُصْلِح‌ْ لَکُم‌ْ أَعْمَـَـلَکُم‌ْ وَ یَغْفِرْ لَکُم‌ْ ذُنُوبَکُم;(احزاب،70ـ71) ای کسانی که ایمان آورده‌اید! تقوای الهی پیشه کنید و سخن حق بگویید تا خدا کارهای شما را اصلاح کند و گناهانتان را بیامرزد." مقصود از قول سدید، در این آیه ی شریف این است که انسان زبانش را در همه جا حفظ کند و مراقب سخن گفتن خود باشد.(زبده ی البیان، محقق اردبیلی، ص 88، نشر مکتبه ی مرتضوی.)
هم چنین در روایات آمده است که نجات مؤمن در حفظ زبانش می‌باشد.(ثواب الاعمال، شیخ صدوق، ص 183، نشر منشورات رضی.)
2. مراجعه به مراکز مشاوره ی خانواده: در اسلام به مسئله ی مشورت، اهمیت فوق‌العاده‌ای داده شده است، چنان که خداوند در قرآن کریم در کنار امر مهمی مانند اقامه ی نماز، از آن تمجید می‌نماید: "وَ الَّذِین‌َ اسْتَجَابُواْ لِرَبِّهِم‌ْ وَ أَقَامُواْ الصَّلَوَه ی‌َ وَ أَمْرُهُم‌ْ شُورَی‌َ بَیْنَهُم;(شوری،38) و کسانی که دعوت پروردگارشان را اجابت کرده و نماز را بر پا می‌دارند و کارهای‌شان به صورت مشورت در میان آن‌هاست." در روایات امامان معصوم: نیز وارد شده است که هیچ کسی از مشورت هلاک نشد.(وسائل الشیعه، شیخ حرّ عاملی، ج 12، ص 40، نشر مؤسسه ی آل‌البیت.)