تعلیم و تعلم
رسول اکرم " ص " وارد مسجد مسجد مدینه ( 1) " شد ، چشمش به دو اجتماع افتاد که از دو دسته تشکیل شده بود ، و هر دستهای حلقهای تشکیل داده سر گرم کاری بودند : یک دسته مشغول عبادت و ذکر و دسته دیگر به تعلیم و تعلم و یاد دادن و یاد گرفتن سرگرم بودند ، هر دو دسته را از نظر گذرانید و از دیدن آنها مسرور و خرسند شد . به کسانی که همراهش بودند رو کرد و فرمود : " این هر دو دسته کار نیک میکنند و بر خیر و سعادتمند " . آنگاه جملهای اضافه کرد : " لکن من برای تعلیم و داناکردن فرستاده شدهام " ، پس خودش به طرف همان دسته که به کار تعلیم و تعلم اشتغال داشتند رفت ، و در حلقه آنها نشست.
1- مسجد مدینه ، در صدر اسلام ، تنها برای اداء فریضه نماز نبود ، بلکه مرکز جنب و جوش و فعالیتهای دینی و اجتماعی مسلمانان همان مسجد بود .
هر وقت لازم میشد اجتماعی صورت بگیرد مردم را به حضور در مسجد دعوت میکردند ، و مردم از هر خبر مهمی در آنجا آگاه میشدند . و هر تصمیم جدیدی گرفته میشد در آنجا به مردم اعلام میشد .
مسلمانان تا در مکه بودند از هرگونه آزادی و فعالیت اجتماعی محرومبودند ، نه میتوانستند اعمال و فرائض مذهبی خود را آزادانه انجام دهند و نه میتوانستند تعلیمات دینی خود را آزادانه فرا گیرند . این وضع ادامه داشت تا وقتی که اسلام در نقطه حساس دیگری از عربستان نفوذ کرد که نامش " یثرب " بود ، و بعدها به نام " مدینة النبی " یعنی شهر پیغمبرمعروف شد . پیغمبر اکرم بنا به پیشنهاد مردم آن شهر و طبق عهد و پیمانیکه آنها با آن حضرت بستند ، به این شهر هجرت فرمود . سایر مسلمانان نیز تدریجا به این شهر هجرت کردند . آزادی فعالیت مسلمانان نیز از این وقت آغاز شد . اولین کاری که رسول اکرم بعد از مهاجرت به این شهر کرد ، این بود که زمینی را در نظر گرفت ، و با کمک یاران و اصحاب این مسجد را در آنجا ساخت .